GASTRONOMİ EKONOMİSİNDE ÇÖKÜŞ DEVAM EDİYOR

Türkiye’de yeme-içme sektörünün boyutlarını en geniş tanımla araştırdığımız “Gastronomi Ekonomisi”, sektörün son 5 yılına ışık tutmaktadır. Türkiye’yi nüfus yapısıyla benzer olan Almanya’yla karşılaştırdığımız bu araştırmada sektörün COVID-19 ile birlikte geleceğine de ışık tuttuk.

Türkiye’de turizm sektörü, kültür ve gastronomi ekonomisinin ana omurgasını oluşturmaktadır.

Son 4 yılın ortalamasına bakacak olursak Türkiye’de gastronomi ekonomisinin %25’ni turistlerin harcamaları oluştururken, %75’ni hanehalkı harcamaları oluşturuyor. 2019 yılını örnek olarak verecek olursak 30 milyar $ sınırına gerileyen cironun 9 milyar $’lık kısmını Türkiye’deki yabancılar oluşturuyor. Bu önemli bir ayrıntı zira Türkiye’de hanehalkı ev dışı yeme-içme harcaması 21 milyar $’a geriledi.

Hanehalkı harcamalarına gelecek olursak elbette Türkiye’de artan döviz nedeniyle oluşan hayat pahalılığı vatandaşlarımızı dışarda yeme-içme harcaması yapmaya korkutur hale getirdi. Bu hiç yabana atılacak bir gelişme değil çünkü 2015 yılında 26 milyar $ olan hanehalkı harcamaları, 2019 yılında 21 milyar $’a gerilemiştir.

2020 yılı için Prof. Dr. Faruk Şen’in oluşturduğu ekip Antalya, Muğla, İzmir ve İstanbul için saha araştırmaları yapmıştır. Yıl boyu ara raporlarla kamuoyuna duyurduğumuz gelişmeleri irdeleyecek olursak:

TAVAK Vakfı COVID-19’un sektör için yıkıcı olduğunu ve neredeyse %40’lık bir daralma ile yılı kapatacağını tespit etmiştir.

Bu en geniş tanımıyla 30 milyar $’lık sektörün 16-17 milyar $ seviyesine gerileyeceği sonucunu ortaya çıkartıyor. Turizmde yaşanan kayıp, pandemiden dolayı restoranların kapanması ve insanların daha sonradan evde yemek pişirmesini öğrenmesi ve virüs nedeniyle oluşan çekincelerinden evde kalmayı tercih etmeleri sektöre ağır darbe vurdu.

TAVAK Vakfı olarak daha önce hiçbir kurumun geniş tanımlı ölçemediği istihdam ve gastronomi kuruluşu sayısına yönelik tespitlerde bulunmaya çalıştı. TAVAK Vakfı Türkiye’de bu sektörde çalışan takriben 2 milyondan fazla insanın olduğundan hareket ederken, otel restoranları çıkarıldığı zaman 140 bini aşan farklı alanlarda gastronomi kuruluşunun yine faaliyette olduğundan hareket ediyor. 

2020 Yılı için Türkiye’de yine geniş tanımlı işsizlik %30’lara yaklaşırken, bunun önemli bir kısmını gastronomi çalışanları oluşturuyor. Birçok restoranın kapattığı ya da iflas ettiği görüldü. Türk ekonomisindeki bunalım ve diğer olumsuz etkenlerle birlikte sektörün hızlı bir şekilde bu yeni sürece adapte olması gerekiyor. Neredeyse her gastronomi kuruluşu paket servis ile müşterilerine hizmet sağlarken bu alan cirolarda ciddi bir artış kaydedildi.

2021 Yılı Gastronomi Ekonomisi İçin Umutlu Başlamadı

Gastronomi Ekonomisi dolar bazında son 5 yılda her geçen yıl daha da küçülürken son kapatmalardan sonra artık küçülmeden batmaya doğru yöneldi. 150 binin üstünde olan yeme-içme mekanının takriben  %45’i ilk kapatmadan sonra batmıştı. İkinci kapatma yine aynı şekilde kalan restoranların da yarısını götürecek. Maalesef çok insafsız bir şekilde restoranlara izin verilmiyor. AVM’lere HES koduyla girilirken, toplu taşıma araçlarında insanlar üst üste seyahat ederken gastronomi sektöründen intikam alınır gibi bir durum var. 

Gastronomi çalışanlarının Türkiye’de durumu trajikleşiyor

Şu anda aile nüfusunun ortalamasını da 2 olarak belirlersek, 9 milyon kişi işsizlik karşısında. Almanya’da hükümet kapanan restoranlara geçen yıl yaptıkları cironun %75’ni direkt öderken, Türkiye’de yapılan yardım yok. Tüm Avrupa ülkelerinde belirli kıstaslara göre para ödeniyor. Bizim insanlarımız devletine vergisini verdi, sorumluluklarını yerine getiriyor fakat devlet tarafından düşünülmüyor. Bu Türkiye’nin büyük bir ayıbı. 150 binden fazla restoranda 2 milyondan fazla çalışan, ailelerle birlikte hesaba kattığımızda 9 milyon insan burada ekmek yiyor. Bu restoranlara mal satan 44 sektörü de dahil edersek takriben 22 milyon kişi bu branşlarda ekmek yiyorlar. Araştırmaya https://tavakvakfi.org/ekonomi/gastronomi-ekonomisinde-cokus-devam-ediyor/ linkinden ulaşabilirsiniz!

Editör