Tarafsız, yorum-haber ve analiz.

Rebetiko: Yunanistan’ın Blues’u

4 dakika okuma süresi

3 sene önce Sevilay Nur Saraclar

Rebetiko bir müzik türü olmasının ötesinde çok çoğu zaman bir yaşam tarzıyla ilişkilendirilmektedir. Nitekim Rebetiko müziği yapan Rebetlerin hayatları bunu bize kanıtlamaktadır. Rebet kelimesi, etimolojik tanımını yapan Stathis Gaunlett’e göre kökeni İngilizcedeki rebel sözcüğüne dayanmaktadır, anlamı ise asidir. Rebetler Fransa’daki flâneurler gibi her gün işe gitmeyi reddeden bunun yerine gününü müziğini yaparak geçinen insanlardır flâneurlerden farkları ise bir servetlerinin olmayışıdır. Onlar daha çok asi, toplumsal kuralları hiçe sayan ve yaşamlarını kaçakçılıkla sağlayan müzisyenlerdir. Rebetler toplumun marjinalleridir. Rebetiko müziği bir geleneğin ve kültürün ifadesidir.

Rebetiko’nun Türkiye’den Yunanistan’a yolculuğu

Rebetiko müziği İzmir ve İstanbul’da farklı etnik kökenli müzisyenlerle icra edilen ve serüvenine Yunanistan’a göç eden mübadiller ile Yunanistan topraklarında devam eden müzik türüdür. 1923 yılında savaştan çıkan iki ülkenin de ulusal inşalarını sağlamaları için zorunlu mübadele göçü, Yunanistan’daki Müslümanlar ve Türkiye’deki Hristiyanlar arasında yapılmıştır. İzmir limanından birkaç parça eşyasını bavullarına sığdıran göçmenler Yunanistan’ın farklı limanlarına ve adalarına doğru yolculuğa çıkmışlardır, yanlarında bavullarından başka anılarını ve müziklerini Yunanistan’a ulaştırmışlardır. Aynı şey Yunanistan’dan Türkiye’ye gemilerle gönderilen Müslüman topluluk içinde geçerlidir, evlerini ve bildikleri her şeyi geride bırakan göçmenler yeni hayatlarına doğru gemilerle uzun bir yola çıkmışlarıdır. Mübadele göçü sonrası yapılan şarkılar da vatan hasreti, eski yaşamlarına olan özlem ve iki toplumun birlikte yaşayabildiği günlere olan hasreti yankılanıyor. Maria Rita Epik’in Thalassa şarkısında olduğu gibi…

Marjinal bir müzikten popüler müziğe

EliasPetropulos’a göre Rebetiko müziğinin üç farklı gelişim dönemi vardır. Birinci dönem 1922- 1931 yılı arası dönemde rebetiko müziği İzmir stilinde yani Smyrneiko ismiyle Cafe amanlarda Anadolulu Rum göçmenlerce icra edilmiştir. Bu dönemde Rebetiko müziği Yunanistan’ın utancı olarak görülmüş ve rebetlerde marjinalleştirilmiştir, bu dönemde müzik anonimdir ve sözlü aktarım ile gelecek müzisyenlere şarkılar aktarılmıştır. İkinci dönemi 1932- 1942 yılları arasındaki dönemde ise Tavernalara taşınan bu müzik halk tarafından daha görünür olmuştur, tavernalar küçük Rebetiko orkestralarını işe almışlardır. Son dönemde ise 1942’den bu yana Rebetiko müziği popülerlik kazanmış büyük konser salonlarında yer almaya başlamış ve eğlence müziği olarak tavernalarda yapılmıştır bu dönemde artık besteciler ön plana çıkmaya başlamış müzik anonim olmaktan çıkmıştır. Vasilis Tsitsanis ve Markos Vamvakaris bu dönemin önemli bestecilerindendir. Rebetiko müziği ilk dönemde marjinal temalar işleyen bir altkültürün bir ürünüyken ikinci döneminde Sıla hasreti, sevgiliye duyulan özlem, aşk gibi kişisel temalar etrafında şekillenmiştir. Son döneminde ise Dünyaya açılan bir müzik olmaya başlamış ve egzotik şarkılar bestelenmiştir.

Günümüzde Rebetiko müziği özellikle Yunanistan’da oldukça popülerdir, grupların tavernalarda (Türkiye’de taverna kültürünü meyhanelere benzetebiliriz), bir araya geldiği eğlendiği, sosyalleştiği, dans ettiği bir Rebetiko geleneğinden söz edebiliriz.

Rebetiko: Göçün şarkıları belgeseli

Göç sadece bireylerin bir yerden bir yere basit bir coğrafi değişimi değildir. Bu, sosyal, ekonomik, politik ve aynı zamanda kültürel belirteçlerde meydana gelen bir dönüşümle ilgilidir. Rebetiko müziği İzmir’de doğan, farklı etnik kökenli müzisyenlerden oluşan ve serüvenine Yunanistan’a göç eden mübadiller ile Yunanistan topraklarında devam eden müzik türüdür. Bu belgesel Rebetiko şarkıları ile günümüzde bu müziği müziği icra eden bir müzik grubu ve bir solo sanatçı üzerinden 1920 yılında gerçekleşen Türk- Yunan mübadele göçünün müziğin oluşumuna ve gelişimine etkisini, yansımalarını ve Rebetiko’nun hikayesini müzisyenlerin anlatımıyla sunmaktadır.